Τετάρτη 11 Μαρτίου 2015

Τι είναι η τιμωρία στην εκπαίδευση των σκύλων και ποιά τα μειονεκτήματά της.



Τιμωρία είναι οτιδήποτε συμβαίνει σε ένα σκυλί ή γύρω από αυτό προκειμένου να μειωθούν οι πιθανότητες να εμφανίσει μια άσχημη συμπεριφορά.

Θα μπορούσε να είναι μια συνειδητή κίνηση όπως ένα χαστούκι ή κάτι τυχαίο όπως το να σταθεί πάνω σε ένα αγκάθι και να τσιμπηθεί. Ο κρίσιμος παράγοντας για το αν αυτό θα θεωρηθεί «τιμωρία», είναι αν το σκυλί θα βρει αυτό το γεγονός δυσάρεστο. Αν όντως το βρει δυσάρεστο, τότε αυτή η κίνηση θα «τιμωρήσει» (για να είναι λιγότερο πιθανό να επαναληφθεί) την συμπεριφορά του.

Μπορούμε να χωρίσουμε την τιμωρία σε δύο κατηγορίες. Μια κατηγορία μπορεί να είναι μια συνειδητή κίνηση ή κάτι που προκαλείται στο φυσικό περιβάλλον του σκύλου. Για παράδειγμα ένα χαστούκι ή ένας δυνατός θόρυβος. Μια άλλη κατηγορία είναι όταν κάτι ωραίο απομακρύνεται από το σκύλο, όπως για παράδειγμα όταν ένας άλλος σκύλος κλέψει το φαγητό του. Συμπεριφοριστές ονόμασαν αυτές τις δύο κατηγορίες θετική και αρνητική αντίστοιχα. Μπορεί να μοιάζει συγκεχυμένο αλλά αυτό συμβαίνει γιατί οι όροι θετικοί και αρνητικοί χρησιμοποιούνται στη μαθηματική λογική.

Πολλοί εκπαιδευτές σκύλων χρησιμοποιούν τη θετική τιμωρία ασυναίσθητα. Στη πραγματικότητα δεν χτυπάνε πραγματικά τα σκυλιά, αλλά εφαρμόζουν κάτι που ο σκύλος βρίσκει απωθητικό. Για παράδειγμα τα κολάρα με σπρέι εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Πρόκειται για μορφές τιμωρίας στην εκπαίδευση σκύλων.

Επειδή πολλοί από εμάς θέλουν να ξεχωρίσουν τη σωματική βία προς τα σκυλιά, από τις άλλες μορφές τιμωρίας, πολλοί εκπαιδευτές χρησιμοποιούν τη λέξη «διόρθωση» για να περιγράψουν μια τιμωρία που δεν είναι σκληρή ή όταν δεν περιλαμβάνει πολλή σωματική επαφή. Η λέξη διόρθωση δεν είναι, ωστόσο, ένας σαφής όρος συμπεριφοράς και δεν υπάρχει σαφής συμφωνία μεταξύ των διαφόρων εκπαιδευτών σκύλων ως προς το τι ακριβώς συνιστά μια διόρθωση.

Μερικοί εκπαιδευτές χρησιμοποιούν τη λέξη διόρθωση για αρκετά ισχυρές και σωματικές τιμωρίες, γι’ αυτό είναι καλύτερο να μην βασίζεστε στη λέξη ως ήπια.

Ορισμένοι παραδοσιακοί εκπαιδευτές θα πουν ότι τα σκυλιά που δεν έχουν εκπαιδευτεί με κάποιο βαθμό της τιμωρίας, είναι πιθανό να εμφανίσουν κακή συμπεριφορά. Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτήν την πεποίθηση. Επίσης, μπορούν να συνδέουν τις σύγχρονες μεθόδους εκπαίδευσης με ανεκτικότητα, αλλά το να είσαι ανεκτικός και το να εκπαιδεύεις χωρίς τιμωρία είναι δύο διαφορετικά πράγματα.

Όμως ποια είναι τα μειονεκτήματα της τιμωρίας;

1. Μερικά σκυλιά είναι πολύ πιο ευαίσθητα από άλλα. Πάρα πολύ τιμωρία, ακόμη και ήπια τιμωρία, μπορεί να κλονήσει πραγματικά την εμπιστοσύνη ενός ευαίσθητου σκύλου, και αυτό θα εμποδίσει την ικανότητα του να μάθει. Αυτό είναι επειδή φοβάται, και ο φόβος αναστέλλει την ικανότητα του ζώου να λαμβάνει αποφάσεις και να θυμάται πράγματα.

2. Πολλοί άπειροι ιδιοκτήτες σκύλων είναι πολύ δύσκολο να κρίνουν πόσο ευαίσθητο είναι το σκυλί τους, και πόση δύναμη πρέπει να χρησιμοποιούν ώστε ναμ ην έχουν ανεπιθύμητες παρενέργειες. Ακόμα και έμπειρει εκπαιδευτές κάνουν μερικές φορές λάθη σε αυτό το θέμα.

3. Μερικά σκυλιά είναι πραγματικά πολύ δύσκολοι χαρακτήρες. Ένας σκληρός σκύλος μπορεί να αισθάνεται λίγο φόβο όταν τιμωρηθεί ήπια και γρήγορα θα πάθει ανοσία σε όλο και πιο αυστηρές ποινές.

4. Ένας σκληρός σκύλος και ένας αποφασισμένος ιδιοκτήτης χρησιμοποιώντας αυτή την προσέγγιση, πολύ γρήγορα θα φτάσουν στη σύγκρουση. Μια τέτοια σχέση μπορεί να μετατρέψει ασυναίσθητα έναν καλό ιδιοκτήτη σκύλου σε θύτη.

5. Ίσως ένα από τα μεγαλύτερα μειονέκτηματα της τιμωρίας στην εκπαίδευση είναι ότι είναι δύσκολο να διδάχτεί ένας αρχάριος ιδιοκτήτης σκύλου, πιο είναι το κατάλληλο επίπεδο δύναμης που πρέπει να ασκηθεί στον σκύλο χωρίς να τον βλάψει και χωρίς να καταστρέψει τον δεσμό που πρέπει να έχουν μεταξύ τους. Πάρα πολύ δύναμη, μπορεί ενδεχομένως να βλάψει και σωματικά τον σκύλο όπως το να τραυματίσει τους μαλακούς ιστούς του λαιμού του.

6. Όταν εφαρμόσουμε αδικαιολόγητη δύναμη πάνω στον σκύλο, αυτό έχει χαμηλή επίδραση και μπορεί να ενθαρρύνει το σκυλί να τραβήξει περισσότερο.

7. Συχνά ο σκύλος μας μπορεί να αποκτήσει διαφορετικέςανεπιθύμητες συμπεριφορές, στην προσπάθειά του να κόψει συτό για το οποίο τον τιμωρούμε. Αυτό σημαίνει ότι ίσως τελικά χρειαστεί να εκπαιδεύσουμε διάφορες ανεπιθύμητες συμπεριφορές χρησιμοποιώντας τιμωρία, ενώ θα μπορούσαμε πολύ απλά να διδάσκουμε μια καλή συμπεριφορά χρησιμοποιώντας την ενίσχυση.

Από την άλλη πλευρά, όταν παρέχουμε μια απόλαυση σε ένα σκυλί, είναι πιο δύσκολο να γίνει κάποιο λάθος και ναπ άρει το λάθος μύνημα.
Με απλά λόγια, υπάρχει πιθανότητα πρόκλησης βλάβης όταν χρησιμοποιούμε τιμωρία, ενώ δεν υπάρχει πιθανότητα για βλάβη χρησιμοποιώντας ανταμοιβή.

Μετάφραση και επιμέλεια κειμένων Γιώργης Ταξιδευτής

Τίτλοι πρωτότυπων κειμένων :
1. The downside of punishing dogs
2. The use of punishment in dog training
Συγγραφέας πρωτότυπων κειμένων :
Pippa Mattinson,
Πηγές πρωτότυπων κειμένων :
http://totallydogtraining.com/the-downside-of-punishing-dogs/
http://totallydogtraining.com/the-use-of-punishment-in-dog-training/

Σάββατο 7 Μαρτίου 2015

Δεν πρέπει ποτέ να χτυπάς τον σκύλο σου!



"Κακό σκυλί, κακό σκυλί!"
Ακόμη και αν δεν είστε ιδιοκτήτης  σκύλου, στοιχηματίζω ότι έχετε ακούσει αυτή τη φράση σε αφθονία. Η αυστηρή νουθεσία συνήθως συνοδεύεται από το αποπνικτικό απότομο τράβηγμα του λουριού ή το επιδεικτικά ηχηρό κτύπημα μιας εφημερίδας και πολύ συχνά έχει ως αποτέλεσμα το ένοχο σκυλίσιο κλαψούρισμα ή το να τραπεί σε φυγή ο σκύλος, με την ουρά στα σκέλια. Τότε λοιπόν ο ιδιοκτήτης μπορεί να σκεφτεί ότι ο Φίντο έμαθε το μάθημά του. Αλλά πιθανότατα δεν θα το έμαθε!

Μια επίλεκτη γενιά εκπαιδευτών, συμπεριλαμβανομένου και του Σίζαρ Μίλαν, του «Γητευτή Σκύλων» στο Κανάλι του National Geographic, συστήνει πολύ ενεργά τη χρήση της, όπως χαρακτηρίζεται, θετικής τιμωρίας. Αυτή είναι η κλασσική Skinnerian θεωρία της εφαρμογής κινήτρου με σκοπό την μείωση ανεπιθύμητης συμπεριφοράς.

Για παράδειγμα, πείτε ότι δεν θέλετε να πηδάει ο σκύλος σας πάνω στους επισκέπτες. Την επόμενη φορά που θα πηδήξει σε κάποιον, μπορείτε να του δώσετε ένα δυνατό χαστούκι στη μουσούδα, ελπίζοντας ότι θα συσχετίσει τον πόνο με αυτού του είδους τη συμπεριφορά. Επομένως, θα είναι λιγότερο πρόθυμος να πηδάει πάνω στον κόσμο. Ο Μίλαν κατ” ευφημισμόν ορίζει αυτή την τιμωρία ως «πειθαρχία».


«Σιγουρέψου ότι προσφέρεις στον σκύλο σου ένα ολοκληρωμένο πακέτο όταν τον βάζεις στον κόσμο σου», ενθαρρύνει σε δημοσίευση στο μπλογκ της ιστοσελίδας του. «Μαζί με την άσκηση, την τροφή, το καταφύγιο, τη στοργή και την αγάπη, πρόσφερέ του και μια υγιή δόση από κανόνες, όρια και πειθαρχία. Μην βλέπεις την πειθαρχία ως τιμωρία, απλά μόνο ως ένα ακόμη δώρο που δίνεις στον καλύτερό σου φίλο για να τον κρατάς ευτυχισμένο και ισορροπημένο», διακηρύσσει η δημοσίευση σαν μια γλυκιά αλλά παράξενα δυστοπική μόδα.

Αλλά υπάρχουν πολλά προβλήματα με την θετική τιμωρία. Πρωτίστως, δεν είναι πολύ συγκεκριμένη. Η εκπαιδεύτρια σκύλων Pat Miller περιγράφει αυτή την παγίδα στο βιβλίο της «Η δύναμη της θετικής εκπαίδευσης σκύλων» : Πείτε ότι το κουτάβι σας ουρεί στο χαλί του σαλονιού. Εξαγριωμένοι, ουρλιάζετε και βρίζετε το τιποτένιο κουτάβι σας, προκαλώντας τη φυγή του μακριά από εσάς. Συγχαρητήρια, λέει η Μίλλερ, καταφέρατε να τρομάξετε τον σκύλο σας. Αλλά στην ουσία το μόνο που του δώσατε να καταλάβει είναι ότι δεν θα πρέπει να ουρεί μπροστά σας ή στο χαλί του σαλονιού. Την επόμενη φορά, απλά θα ουρήσει σε διαφορετικό χαλί. Το μάθημα που θέλατε να μεταδώσετε «να μην ουρεί στο σπίτι» δεν σχετίστηκε καθόλου.

Επιπλέον, μια πρωτοποριακή έρευνα του 1968, που διεξήχθη από τον Richard Solomon στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας, έδειξε ότι ο σκύλος δεν θα πάρει κανένα μήνυμα ότι έκανε κάτι που δεν έπρεπε, εκτός και αν τον πιάσεις πάνω στην πράξη και τον τιμωρήσεις επί τόπου. Θα μάθει όμως να φοβάται… εσένα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν εφαρμόζεται ήπια θετική τιμωρία μπορεί αποτελεσματικά να μειώσει ανεπιθύμητες συμπεριφορές αλλά επίσης θα προκαλέσει και δυο ανεπιθύμητες αντιδράσεις: φόβο και επιθετικότητα. 
Το 2009, ερευνητές στην Κτηνιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας μοίρασαν μια έρευνα σε ιδιοκτήτες που προηγουμένως είχαν φέρει τους σκύλους τους για να αντιμετωπίσουν προβλήματα επιθετικότητας. Στο ανώνυμο ερωτηματολόγιο, ζητήθηκε από τους ιδιοκτήτες να υπογραμμίσουν τις τακτικές της εκπαίδευσης που χρησιμοποίησαν στα ζώα τους στο παρελθόν και επίσης να περιγράψουν την αντίδρασή τους σε αυτές. 

Η ειδική συμπεριφοράς ζώων και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ουισκόνσιν, Patricia Mc Connell, περιγράφει τα αποτελέσματα στο μπλόγκ της:

Οι πιο συγκρουσιακές και θα έλεγα, επιθετικές, συμπεριφορές εκ μέρους των ιδιοκτητών, οδήγησαν στα υψηλότερα επίπεδα επιθετικών αντιδράσεων από τους σκύλους. Το 43% των σκύλων αντέδρασε με επιθετικότητα όταν τους κτύπησαν ή τους κλώτσησαν, το 38% όταν τους έπιασαν με δύναμη τη μουσούδα και τους απέσπασαν με δύναμη κάποιο αντικείμενο από το στόμα, το 36% όταν τους έβαλαν ή προσπάθησαν να τους βάλουν φίμωτρο, το 29% σε μια «κυριαρχική θέση κάτω», το 26% σε ένα ταρακούνημα του σαγονιού ή του σβέρκου.

«Η βία γεννά βία, η επιθετικότητα γεννά επιθετικότητα», προσθέτει η Mc Connell. Το συμπέρασμά της επιβεβαιώνεται και από επιπρόσθετες μελέτες. Το 2008, Βέλγοι επιστήμονες ανέλυσαν τη συμπεριφορά τριάντα τριών σκυλιών από ομάδες χειρισμού στον Βέλγικο στρατό. Ανακάλυψαν ότι οι σκύλοι που είχαν καταχωρηθεί ως «χαμηλής απόδοσης» τιμωρούνταν πολύ πιο συχνά από τους «υψηλής απόδοσης» σκύλους. Αυτές οι ποινές περιελάμβαναν τραχύ τράβηγμα των λουριών και κρέμασμα των σκύλων από τα κολάρα τους. Την επόμενη χρονιά, μελετητές από το Ηνωμένο Βασίλειο ανέλυσαν με λεπτομέρεια τα αποτελέσματα μελέτης που εξέτασε σκύλους που κρατούνται σε καταφύγια, ανακαλύπτοντας ότι οι προσπάθειες των ανθρώπων να επιβάλλουν κυριαρχία πάνω στους σκύλους οδήγησε σε αυξανόμενη επιθετικότητα.

«Θα πρέπει να διδάσκουμε τα σκυλιά μας και όχι να τους επιβαλλόμαστε και να τα απειλούμε», προτρέπει η Mc Connell.


Αυτό σημαίνει αντικατάσταση της τυλιγμένης εφημερίδας με σκυλίσιες λιχουδιές, στα βρυχώμενα ουρλιαχτά με χαρούμενο έπαινο και στα δυνατά χαστούκια με απαλά χάδια/κτυπήματα. Η θετική τιμωρία μετατρέπεται σε θετική ενίσχυση, όπου η καλή συμπεριφορά επιβραβεύεται, κάτι που είναι καλύτερο από το να τιμωρείται η κακή συμπεριφορά. Γράφοντας στη Ζωντανή Επιστήμη, η Lynne Peeples, περιγράφει μια θεμελιώδη μελέτη, όπου συνέκρινε τις δυο μεθόδους, με την θετική ενίσχυση να καταλαμβάνει ολοφάνερα την κορυφή.

Τον Φεβρουάριο του 2004, μια εργασία στην Προστασία των Ζώων από την Elly Hiby και τους συνεργάτες της στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ συνέκρινε τη σχετική αποτελεσματικότητα των θετικών και τιμωρητικών μεθόδων για πρώτη φορά. Οι σκύλοι έγιναν πιο υπάκουοι όσο περισσότερο εκπαιδεύονταν με επιβραβεύσεις. Όταν τους επιβαλλόταν τιμωρία, από την άλλη πλευρά, η μόνη σημαντική αλλαγή ήταν η αντίστοιχη αύξηση των άσχημων συμπεριφορών.
Η «πειθαρχία» που είναι η προσέγγιση του Σίζαρ Μίλαν, μπορεί να οδηγήσει σε φαινομενικά θαυματουργά αποτελέσματα στην τηλεόραση. Αλλά στον αληθινό κόσμο, δεν είναι ούτε αποτελεσματική ούτε τεκμηριωμένη.

Μετάφραση και επιμέλεια κειμένου: Γιώργης Ταξιδευτής

Τίτλος πρωτότυπου: Why You Should Never Hit Your Dog,
Συγγραφέας:
Steven «Ross» Pomeroy,
realclearscience.com/blog/2013/07/why-you-should-never-hit-your-dog.html

Τετάρτη 4 Μαρτίου 2015

Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τα βακτήρια που μοιραζόμαστε με το σκύλο μας.



Πολλές είναι οι έρευνες που έχουν γίνει για τα οφέλη του σκύλου στην υγεία του ανθρώπου και ειδικότερα των παιδιών. Τα αποτελέσματα μας έχουν δείξει ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν με κατοικίδια χτίζουν ένα τοίχος απέναντι στις αλλεργίες και αρρωσταίνουν λιγότερο.

"Οι αριθμοί λένε πως τα παιδιά που μεγαλώνουν με σκυλιά - κυρίως τον πρώτο χρόνο της ζωής τους - έχουν πάνω από 45% λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν μολύνσεις στα αυτιά ή να αρρωστήσουν και 31% λιγότερες πιθανότητες να τους χορηγηθούν αντιβιοτικά."

Τα βακτήρια/παράσιτα που μεταφέρονται από τον σκύλο στον άνθρωπο -και αντίστροφα- στο μεγαλύτερο ποσοστό τους δεν είναι βλαβερά και δεν μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές ασθένειες.

Παρόλα αυτά χρειάζεται και προσοχή. Το παιδί δεν πρέπει να έρχεται σε καμία περίπτωση σε επαφή με ακαθαρσίες του σκύλου. Υπάρχουν βακτήρια και παράσιτα που μπορούν να προκαλέσουν στο παιδί, αλλά και σε εσάς, από διάρροια έως και σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζονται μόνο χειρουργικά. Μην αφήνετε τον σκύλο να γλύφει το παιδί (πρόσωπο, χέρια) ιδίως εάν έχετε παρατηρήσει πως έχει γλύψει τα γεννητικά του όργανα ή έχει φάει τα κακά του.

Ασθένειες που μπορούν να μεταδοθούν στον άνθρωπο είναι εχινόκοκκος, νόσος Lyme, λεπτοσπείρωση κ.α.

Ένα όχι τόσο απίθανο σενάριο είναι το εξής: Ο σκύλος στη βόλτα μπορεί να έχει πατήσει ακαθαρσίες άλλου σκύλου, μη αποπαρασιτωμένου που είναι μολυσμένος με εχινόκοκκο. Στη συνέχεια γλείφοντας τα πόδια του, μεταφέρει στο στόμα του τις ταινίες/αυγά του εχινόκοκκου. Στη συνέχεια γλύφει τα χέρια του παιδιού. Το παιδί βάζει τα χέρια στο στόμα. Σας φαίνεται απίθανο;

Το στόμα του σκύλου δεν είναι καθαρότερο από το δικό μας. Αυτός είναι ένας μύθος που έχει καταρριφθεί από όλες τις τελευταίες έρευνες. Μεταφέρουμε πολλά κοινά βακτήρια, όπως το Porphyromonas που μπορεί να προκαλέσει περιοδοντίτιδα. Σήμερα υπάρχει διαφωνία για το κατα πόσο το γλύψιμο της πληγής βοηθάει στην επούλωση ή μπορεί να δημιουργήσει παραπάνω προβλήματα. Υπάρχουν επιστήμονες που υποστηρίζουν πως γλείφοντας μία πληγή τα φυσικά συστατικά του σάλιου (lactoferrin, lactoperoxidase), μπορεί να προστατέψουν ένα επιφανειακό τραύμα από τα βακτήρια. Στην αντίθετη πλευρά βρίσκεται η άποψη πως με το γλύψιμο μεταφέρονται νεα βακτήρια από το στόμα που μπορούν να προκαλέσουν μόλυνση όταν έρθουν σε επαφή με μια ανοιχτή πληγή.

"Τα ζώα στη φύση γλύφουν τις πληγές τους και τις επουλώνουν!" Έχουμε ακούσει να λένε. Είναι κάτι που δεν είναι απολύτως λάθος. Γλύφουν τις πληγές τους μη έχοντας άλλο τρόπο, βασιζόμενα στις όποιες φυσικές αντιβακτηριδιακές ιδιότητες του σάλιου τους. Δεν τις γλύφουν για να τις επουλώσουν. Εμείς οι άνθρωποι έχουμε νερό, σαπούνι και ένα σωρό, φυσικά ή όχι, φαρμακευτικά προϊόντα.

Έχει τεθεί συχνά το ερώτημα: "Εάν με δαγκώσει σκύλος κινδυνεύω; Τι πρέπει να κάνω;". Καλό θα ήταν να επισκεφτείτε νοσοκομείο γιατί δεν μπορεί να γνωρίζετε εάν ο σκύλος είναι προσβεβλημένος από λύσσα. Κατά τα άλλα κινδυνεύετε τόσο όσο και αν σας είχε δαγκώσει άνθρωπος!

Θα μου πείτε, "αρκετά βακτήρια/παράσιτα που μεταφέρονται στο σπίτι από το σκύλο μας είναι πιθανό να τα μεταφέρουμε κι εμείς μετά από ένα απλό περίπατο". 
Κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει σε αυτό. Γι αυτό το λόγο εάν έχουμε στο σπίτι μικρά παιδιά, που ακόμη μπουσουλάνε ή πιάνουν το πάτωμα συχνά, κάλο είναι να βγάζουμε τα παπούτσια μας στην είσοδο. 
Δεν χρειάζεται να είμαστε υπερβολικοί ή να μας πιάσει υστερία απλά να τηρούμε βασικούς κανόνες υγιεινής. Χρόνια τώρα ανταλλάσσω μικρόβια με τα σκυλιά μου και κανείς δεν έχει αρρωστήσει στο στενό, φιλικό και οικογενειακό κύκλο. Έχω μάθει όμως και για παιδιά και ενήλικες που αρρώστησαν. Γι αυτό χρειάζεται λίγη προσοχή.

Μετά από βόλτα μπορούμε να καθαρίζουμε τις πατούσες του σκύλου με Cetavlon. Είναι γενικό αντισηπτικό το οποίο χρησιμοποιείται σε νοσοκομεία, κτηνιατρεία κ.τ.λ. Μπορείτε ακόμη να σφουγγαρίζεται με αυτό το πάτωμα μία στο τόσο.

"Καλό είναι επίσης να μάθουμε εμείς και τα παιδιά μας να πλένουνε τα χέρια μας μετά από επαφή με ζώα (σάλιο, ακαθαρσίες) που δεν γνωρίζουμε κατά πόσο αυτά τα ζώα ακολουθούν πρόγραμμα αποπαρασίτωσης ή επισκέπτονται τον κτηνίατρο."

Τέλος δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τα εξωπαράσιτα όπως οι ψύλλοι - Οι βρικόλακες στον κόσμο των σκύλων - όπως επίσης τους κρότωνες (τσιμπούρια) που μπορεί να είναι επίσης βλαβερά για τον άνθρωπο. Ρωτήστε τον κτηνίατρο σας και ακολουθήστε πιστά το πρόγραμμα αποπαρασίτωσης που θα σας προτείνει.

Πηγή: petsonly.gr