Οι πρώτες βοήθειες για το ατύχημα του σκύλου.

Είναι απαίτηση πολλών ιδιοκτητών σκύλων να γνωρίζουν τις στοιχειώδεις ενέργειες που θα πρέπει να κάνουν για να σώσουν το μικρό τους φίλο, όταν αυτός εκτεθεί σε κάποιο κίνδυνο. 

Ένας συχνός κίνδυνος είναι τα τροχαία ατυχήματα που αποτελούν πλέον μέρος της καθημερινότητας μας. Το οδικό δίκτυο που στερείται περίφραξης, η ελλειπής φωταγώγησή του τη νύχτα και η υπάρξη ασυνείδητων οδηγών είναι παράγοντες που μας καθιστούν δυστυχώς θεατές ή συμμετέχοντες σε δυσάρεστες εικόνες στο δρόμο. Όμως, μην ξεχνάτε ότι και η εσφαλμένη θέση του σκύλου μέσα στο αυτοκίνητο μπορεί να είναι αιτία για σοβαρές κακώσεις του, όταν γίνει ένα απότομο φρενάρισμα ή πηδήξει από το παράθυρο.

Με τον όρο “πρώτες βοήθειες” εννοούμε όλες εκείνες τις απλές ενέργειες που μπορεί να κάνει ο οποιοσδήποτε με ό,τι πρόχειρα μέσα διαθέτει, με σκοπό:
- την αποκατάσταση των ζωτικών λειτουργιών του σκύλου που κινδυνεύει,
- τη διαφύλαξη της ζωής του,
- την αποτροπή της επιδείνωσης της κατάστασής του
- τη μείωση του πόνου, μέχρι τη στιγμή που θα αναλάβει ο κτηνίατρος

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η ζωή του σκύλου είναι σε άμεσο κίνδυνο όταν:
- δεν μπορεί να αναπνεύσει ή αναπνέει με δυσκολία,
- χάνει πολύ αίμα, με αποτέλεσμα να προκληθεί υποογκαιμικό σοκ,
- έχει κάταγμα στη σπονδυλική στήλη ή στο κρανίο,
- έχει εκτεταμένα εγκαύματα
- έχει δηλητηριαστεί

Όταν συμβεί ένα ατύχημα στο δρόμο με “πρωταγωνιστή” ένα σκύλο, τότε οι άμεσες ενέργειες που πρέπει να γίνουν και να εκτελούνται με τη συγκεκριμένη σειρά είναι οι ακόλουθες:

1. ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΚΗΝΗΣ:
Ο παρέχων τις α` βοήθειες δε διακινδυνεύει τη σωματική του ακεραιότητα σε καμία περίπτωση. Πριν πλησιάσει τη “σκηνή” του ατυχήματος πρέπει να ελέγξει όλους τους πιθανούς κινδύνους που εγκυμονούν. Όσο σκληρό και αν ακούγεται «καλύτερα ένας τραυματισμένος σκύλος μόνο, παρά ένας τραυματισμένος σκύλος και ένας εξίσου τραυματισμένος πολίτης»! 
Οι συχνότεροι κίνδυνοι που απαντώνται στο σημείο του ατυχήματος είναι ο ίδιος ο τραυματισμένος σκύλος που λόγω του πανικού του και του πόνου του μπορεί να δαγκώσει ή γρατσουνίσει οποιονδήποτε πλησιάζει, έστω και καλοπροαίρετα, καθώς και τα διερχόμενα αυτοκίνητα. Να θυμάστε ότι «ένα πληγωμένο ζώο πρέπει να το πλησιάζετε πάντα με μεγάλη προσοχή»! 

2. ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΕΝΟΥ ΣΚΥΛΟΥ:
Μη βιαστείτε να υποθέσετε ότι ο σκύλος είναι νεκρός, αν δεν κινείται.
Πλησιάστε τον από μπροστά, όσο πιο ήρεμα και καθησυχαστικά μπορείτε, για να μπορέσει να σας αντιληφθεί και ποτέ μην προσπαθήσετε να τον αιφνιδιάσετε.
Μιλήστε του με ήρεμη φωνή και μην απλώσετε τα χέρια σας, αν δε βεβαιωθείτε για τις προθέσεις του.
Πλησιάστε τον τόσο, ώστε να μπορέσετε να προφυλαχθείτε σε περίπτωση που σας επιτεθεί.
Να θυμάστε πάντα ότι ο τραυματισμένος σκύλος μπορεί να έχει υποστεί σοκ, να φοβάται και να πονάει σε μεγάλο βαθμό. Τα περισσότερα ζώα δυσανασχετούν κατά την προσπάθειά σας για βοήθεια και σε μερικές περιπτώσεις αντιδρούν βίαια.
Επίσης σημαντικό είναι να μην τρομάξει και τραπεί σε φυγή ή ακόμα χειρότερα, να πεταχτεί ξανά στο δρόμο. Οι απότομες κινήσεις που μπορεί να κάνει, θα επιδεινώσουν ακόμα περισσότερο την πιθανά τραυματισμένη σπονδυλική του στήλη και θα αυξήσουν τις όποιες αιμορραγίες έχει.
Η πρώτη προσέγγιση και ο έλεγχος είναι καλύτερα να γίνονται μαζί με τον ιδιοκτήτη, αν είναι δυνατό, αφού και το πιο φοβισμένο ζώο συνήθως εμπιστεύεται το άτομο που γνωρίζει.Διαφορετικά, αν είναι εφικτό δελεάστε τον με κάποια λιχουδιά. 
Αφού τον πλησιάσετε και σιγουρευτείτε για τις προθέσεις του, θα πρέπει να τον πιάσετε και να τον συγκρατήσετε.
Ο περιορισμός του τραυματισμένου σκύλου θα πρέπει να γίνεται γρήγορα, στο ελάχιστο δυνατό και όσο πιο τρυφερά γίνεται.
Να θυμάστε ότι σε πολλές περιπτώσεις «η χρήση ενός σταθερού, αλλά τρυφερού χεριού και λίγα ευχάριστα λόγια είναι το μόνο που χρειάζεται!!!».
Για να εμποδίσετε το σκύλο να δαγκώσει, μπορείτε να φτιάξετε πρόχειρα ένα απλό φίμωτρο με περίπου 1,5 μέτρο από επίδεσμο ή άλλο ύφασμα, (εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτοκόλλητη ταινία).
Περάστε μια θηλιά γύρω από τα σαγόνια του σκύλου με τον κόμπο προς τα πάνω. Φέρτε τα ελεύθερα λουριά στο κάτω σαγόνι, σταυρώστε τα και δέστε τα προς τα πίσω, στο σβέρκο του σκύλου με ένα φιόγκο.
Αν δεν έχετε πείρα στο χειρισμό των σκύλων, να ξέρετε ότι το ζώο μπορεί να αντιδράσει επιθετικά. Χωρίς αυτή την πείρα μη δοκιμάσετε να το περιορίσετε πολύ από μόνοι σας, αλλά απλά ρίξτε μια θηλιά από σχοινί, μια αλυσίδα ή ένα προσωρινό λουρί (ζώνη, κασκόλ κτλ.) πάνω από το κεφάλι του σκύλου και γύρω από το λαιμό του. Αυτό τουλάχιστον θα τον εμποδίσει να διαφύγει.
Προσοχή!!! Μην τοποθετήσετε φίμωτρο αν δείτε ότι υπάρχει τραύμα στη μουσούδα του ή αν ο σκύλος έχει πρόβλημα με την αναπνοή του.

3. ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ ή ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΙΝΗΣΕΩΝ ΤΟΥ:
Μην προσπαθήσετε ποτέ να σηκώσετε ένα τραυματισμένο ζώο, το οποίο μπορεί να αποδειχθεί πολύ βαρύ. Καλύτερα να φτιάξετε κάποιο είδος φορείου χρησιμοποιώντας ένα χαλάκι ή ένα κομμάτι ξύλο (όπως μια πόρτα) παρά να διακινδυνεύσετε να σας πέσει το ζώο ή να προκαλέσετε πόνο σ’ αυτό και στον εαυτό σας. 
Όταν είναι απαραίτητο να σηκώσετε ένα τραυματισμένο ζώο, θα πρέπει να το κάνετε και με τα δύο σας χέρια, έτσι ώστε η υποστήριξη να διανέμεται ομοιόμορφα. Να θυμάστε ότι ένα τραυματισμένο σκυλί μπορεί να αντιδράσει όταν το σηκώνουν και να προσπαθήσει να δαγκώσει. Είναι, επομένως, σημαντικό να σκύβετε με τέτοιο τρόπο, ώστε το πρόσωπό σας να μην είναι κοντά στο κεφάλι του σκύλου. Αν έχετε αμφιβολία, χρησιμοποιείστε ένα φίμωτρο με τον τρόπο που περιγράφηκε προηγουμένως. 
Ένα ζώο με ύποπτο κάταγμα πρέπει να μεταφέρεται πάντοτε με το τραυματισμένο μέλος σε όσο το δυνατό ψηλότερη θέση. Το κεφάλι θα πρέπει να μένει στο ίδιο επίπεδο ή να κλείνει ελαφριά κάτω, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα να πνιγεί από εμετό ή αίμα. 

4. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ:
Είναι σημαντικό να κρίνετε πόσο σοβαρά είναι τα τραύματα του σκύλου. 
Οι α` βοήθειες είναι απαραίτητες όταν υπάρχει σοβαρός τραυματισμός, καθώς αυτός είναι πιθανό να θέσει τη ζωή του σκύλου σε κίνδυνο.
Τα πιο κάτω είναι τα σημεία ενός σοβαρού τραυματισμού:
1. Απώλεια αισθήσεων
2. Δυσκολία στην αναπνοή
3. Σοβαρή αιμορραγία
4. Αδυναμία να σταθεί όρθιο
5. Φανερός πόνος όταν κινείται
6. Φανερά σημάδια υποογκαιμικού σοκ είναι η δύσκολη αναπνοή, τα χλωμά ούλα, η υποθερμία και η έλλειψη ανταπόκρισης
7. Κατάγματα

Πρώτες βοήθειες:
Airway + Breathing, δηλαδή διάνοιξη του αεραγωγού και έλεγχος της αναπνοής.
Ανοίξτε το στόμα, τραβήξτε τη γλώσσα προς τα εμπρός και πλάι και βεβαιωθείτε ότι ο σκύλος αναπνέει χωρίς εμπόδια. (Προσέξετε πάντα να μη σας δαγκώσει!!)
Εάν το ζώο συνεχίζει να παρουσιάζει δυσκολίες στην αναπνοή, αφαιρέστε του και το περιλαίμιο. 

Προσπαθήστε να ακούσετε την εκπνοή του ή αν δυσκολεύεστε, βάλτε ένα καθρεφτάκι μπροστά από τα ρουθούνια του σκύλου και περιμένετε να θολώσει.
Μπορείτε να διαπιστώσετε αν αναπνέει και από την κίνηση (ανεβοκατέβασμα) του θώρακα και της κοιλιάς. Οι φυσιολογικές αναπνοές στους σκύλους είναι 12-20/min, ανάλογα με τη φυλή. 
Το έντονο λαχάνιασμα δεν είναι καλή ένδειξη!
Αν δεν αναπνέει ο σκύλος, ξεκινήστε Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση.

Circulation, δηλαδή έλεγχος της κυκλοφορίας του αίματος που εξαρτάται από την καρδιακή λειτουργία.
Αισθανθείτε τον καρδιακό παλμό τοποθετώντας τα 4 δάκτυλά σας (εκτός από τον αντίχειρα) στην αριστερή πλευρά του στέρνου, στο ύψος λίγο πίσω από τον αγκώνα. Εναλλακτικά, ακουμπήστε το αυτί σας στο ίδιο σημείο και ψηλαφήστε με τα 4 δάκτυλά σας το σφυγμό στη μηριαία αρτηρία. Οι φυσιολογικοί σφυγμοί στους σκύλους είναι από 80-180/min ανάλογα με τη φυλή. Όσο μεγαλύτερη η φυλή, τόσο λιγότεροι οι σφυγμοί (πχ. στα λυκόσκυλα οι σφυγμοί είναι 80-120/min. 
Η γλώσσα και τα ούλα φυσιολογικά πρέπει να έχουν ανοικτό κόκκινο ή ροζ χρώμα. Αν είναι γκρι ή κυανά σημαίνει ότι υπάρχει υποξία, ενώ αν είναι λευκό πορσελανώδες σημαίνει ότι ο σκύλος έχει χάσει πολύ αίμα (εσωτερικά ή εξωτερικά). Κάντε τη δοκιμή της τριχοειδικής επαναπλήρωσης στα ούλα (πιέστε δυνατά με τον αντίχειρά σας στα ούλα και απομακρύνετε τον) για να δείτε αν αιματώνονται φυσιολογικά οι ιστοί του σώματος. Υπό κανονικές συνθήκες, το σημείο πίεσης θα πρέπει να ξανααποκτήσει το ροδαλό του χρώμα σε 2-3 δευτερόλεπτα.

Επιφανειακά Τραύματα και Αιμορραγίες
Αντιδράστε ψύχραιμα. Μην τα χάσετε λόγω της απώλειας αίματος. 
Ανάλογα με το τραυματισμένο αγγείο, το αίμα είτε θα έχει σκούρο κόκκινο χρώμα και θα ρέει αργά και σταθερά (φλεβική αιμορραγία) ή θα έχει ζωηρό κόκκινο χρώμα και θα ρέει ''κατά ριπάς'' σαν σιντριβάνι (αρτηριακή αιμορραγία). Ξεπλύνετε με καθαρό νερό την πληγή. Με μία γάζα ή ένα τσιμπιδάκι αφαιρέστε τα ξένα σώματα, αν υπάρχουν. Κόφτε με το ψαλιδάκι τις τρίχες που υπάρχουν στο σημείο και σας εμποδίζουν. Τοποθετείστε γάζες πάνω στο τραύμα και δέστε το πιεστικά. (Μη χρησιμοποιείτε βαμβάκι, αφήνει υπολείμματα ινών στις πληγές και δυσχεραίνει το σωστό καθάρισμα της περιοχής). 
Αν το τραύμα βρίσκεται σε σημείο που δε δένεται, πιέστε το δυνατά με το χέρι σας και κρατήστε το έτσι μέχρι να φτάσετε στον κτηνίατρο ή μέχρι να σταματήσει. Μην αφαιρείτε τις χρησιμοποιημένες γάζες από την πληγή, αλλά επιθέστε τις καινούριες από πάνω. Αν η αιμορραγία είναι αρτηριακή, θα χρειαστεί μεγαλύτερη πίεση για τον αποκλεισμό της κυκλοφορίας του αίματος προς την περιοχή του τραύματος. 
Σε αιμορραγίες του μπροστινού ποδιού πιέστε στη βραχίονα αρτηρία και σε αιμορραγίες του πισινού ποδιού στη μηριαία αρτηρία. Τελευταία σας εναλλακτική λύση είναι να δέσετε σφιχτά ένα ύφασμα ή μαντήλι λίγα εκατοστά πιο πάνω από την πληγή (προς τον κορμό του σώματος). Κάθε 10 λεπτά να χαλαρώνετε το σφίξιμο για 2 λεπτά, ώστε να μη νεκρωθεί το άκρο.
Αν δεν υπάρχει εξωτερικό τραύμα, αλλά αιμορραγεί από τη μύτη και το στόμα, κρατείστε το ζώο όσο πιο ήσυχο μπορείτε, μέχρι να έρθει βοήθεια ή μέχρι να μεταφερθεί στον κτηνίατρο (ένδειξη εσωτερικής αιμορραγίας). Σκεπάστε το με κουβέρτα ή ρούχα, για να το διατηρήσετε ζεστό. 
Μην του δώσετε τροφή ή νερό γιατί μπορεί να χειροτερέψει ή μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση με αναισθησία όταν φτάσει στην κτηνιατρική κλινική.

Κάταγμα (σπάσιμο) – Διάστρεμμα (στραμπούληγμα)
Αν ο σκύλος δεν μπορεί να μετακινηθεί μόνος του, ψάξτε για μυοσκελετικές κακώσεις (πχ. κατάγματα και πρησμένες αρθρώσεις ή διαστρέμματα).
Τα κτυπήματα στη σπονδυλική στήλη του προξενούν μεγάλο πόνο. Να αποφεύγετε τις περιττές κινήσεις του τραυματισμένου μέλους. Άπαξ και βεβαιωθείτε για το ύποπτο σημείο, δε χρειάζεται να ξαναπειραματιστείτε. 
Αν το ζώο σας επιτρέπει να το πιάσετε και φαίνεται το χτυπημένο σημείο, πχ. ένα κόκαλο που προεξέχει από το δέρμα, μπορείτε να φτιάξετε έναν ψεύτικο νάρθηκα με ένα κομμάτι χοντρό χαρτόνι ή ξύλο.

Σε περίπτωση κλειστού κατάγματος, ο πόνος είναι ιδιαίτερα έντονος στην ψηλάφηση. Παρατηρείται πρήξιμο, κριγμός, παρά φύση κίνηση και το ζώο δε στηρίζεται στο άκρο αυτό (αδυναμία στήριξης).
Τοποθετείστε μια παγοκύστη στο πρησμένο μέρος.
Στο διάστρεμμα η εικόνα είναι ίδια, με τη διαφορά πως σε ελαφριές περιπτώσεις το ζώο αν και διστακτικά μπορεί να πατήσει το πόδι του.
Επειδή τα άκρα των σπασμένων οστών είναι πιθανόν να τραυματίσουν τους μυς, τους συνδέσμους, τους τένοντες, αγγεία και νεύρα, επιβάλλεται η ακινητοποίησή τους.
Αν πρόκειται για άκρο που έχει σπάσει, σχηματίστε ένα είδος νάρθηκα, σα «σωλήνα» από περιοδικό ή σκληρό χαρτόνι και τυλίξτε το, μέχρι να φτάσετε στην κτηνιατρική κλινική.
Αν το κάταγμα είναι ανοικτό, έχει δηλαδή σκιστεί το δέρμα, τότε ξεπλένουμε με άφθονο νερό, τοποθετούμε ένα καθαρό ύφασμα και μετά εφαρμόζουμε το νάρθηκα.

5. ΚΛΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΤΗΝΙΑΤΡΟ:
Αφού έχετε σταθεροποιήσει την κατάσταση του τραυματισμένου σκύλου και τον έχετε περιποιηθεί όσο καλύτερα μπορείτε, τηλεφωνήστε στον κτηνίατρό σας ή σε μια κλινική ζώων και περιγράψτε τους την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο σκύλος. 
Δώστε το όνομά σας και τον αριθμό του τηλεφώνου σας και ακολουθείστε τις συμβουλές του κτηνίατρου. Θα βοηθήσει τον κτηνίατρο να ξέρει ότι είστε καθ’ οδόν, ώστε να σας περιμένει προετοιμασμένος. Θα πρέπει να ενημερώσετε τον κτηνίατρο για το είδος του ζώου που έχει εμπλακεί στο ατύχημα, σε ποια σημεία φαίνεται ότι χτύπησε το ζώο και το βαθμό τραυματισμού του, αν το ζώο είναι λυμένο ή περιορισμένο και πού έγινε το ατύχημα (με ακρίβεια). Επίσης, όταν η κτηνιατρική κλινική είναι κλειστή, ένα τηλεφώνημα στο χρυσό οδηγό θα σας ενημερώσει από πού να πάρετε βοήθεια.
Επειδή στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν κινητές μονάδες (ασθενοφόρα) για ζώα, το καλύτερο είναι να μεταφερθεί το πληγωμένο ζώο από το σημείο του ατυχήματος στην κτηνιατρική κλινική, όσο το δυνατό πιο σύντομα, εφόσον έχει σταθεροποιηθεί η ζωή του, με το πρώτο διαθέσιμο όχημα.
Αν δε μπορούμε να μετακινήσουμε το σκύλο ή να έρθει έγκαιρα ο κτηνίατρος στο περιστατικό, είναι σημαντικό να μείνει κάποιος μαζί του συνέχεια. Ακόμη και ζώα που είναι πολύ σοβαρά πληγωμένα μπορεί να συρθούν μακριά και να κρυφθούν!
Όσο καλά και να φαίνεται ο σκύλος μετά την παροχή των α` βοηθειών θα πρέπει να εξεταστεί άμεσα από τον κτηνίατρο.

6. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ή ΑΝΑΜΟΝΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΤΗΝΙΑΤΡΟ:
Αν ο σκύλος δεν έχει κάταγμα στη σπονδυλική στήλη ο απλούστερος τρόπος μεταφοράς του είναι να τον πάρετε αγκαλιά, με τέτοιο όμως τρόπο, ώστε να υφίσταται τη λιγότερη καταπόνηση. Δηλαδή, η πλάτη του σκύλου να ακουμπάει στο στήθος σας, ενώ τα χέρια σας θα τον σταθεροποιούν, πιάνοντας το κάτω πρόσθιο και οπίσθιο άκρο αντίστοιχα. Με τον ένα σας αγκώνα, μπορείτε να συμπεριλάβετε και τον τράχηλο του σκύλου, ώστε να μην κρέμεται το κεφάλι του. Να περπατάτε αργά, σταθερά, χωρίς να τρέχετε, χωρίς να κάνετε άλματα και χωρίς να τραντάζετε το ζώο. Όταν κουραστείτε, δώστε το σκύλο σε κάποιον άλλο να συνεχίσει τη μεταφορά ή αν είστε μόνοι σας, αποθέστε απλά το ζώο στο έδαφος, μέχρι να ξεκουραστείτε.

Δύο ιδέες για αυτοσχέδια φορεία:

1. Περάστε δύο μακριά, γερά ξύλα, μέσα από ένα κουμπωμένο μπουφάν, τζάκετ, πουλόβερ κτλ.
2. Πάρτε ένα μπουφάν, ζακέτα, πουλόβερ και κλείστε το φερμουάρ, όπου χρειάζεται. Γυρίστε ανάποδα (το μέσα-έξω) τα μανίκια περνώντας τα χέρια σας από το μέρος του λαιμού (του ρούχου) και σπρώξτε τα στο εσωτερικό. Τώρα, φορέστε τα μανίκια από την εξωτερική μεριά του ώμου (του ρούχου) μέχρι να βγουν τα χέρια σας από το κάτω μέρος του ρούχου.
Αν ο σκύλος έχει κάταγμα στη σπονδυλική στήλη τότε απαιτείται υποχρεωτικά μεταφορά με σταθερό φορείο, για παράδειγμα: μια ξύλινη τάβλα, το αποσπώμενο τμήμα του πορτμπαγκάζ σε κάποια αυτοκίνητα, ένα σκληρό χαρτόκουτο κτλ.

Να έχετε πάντα στο νου σας να μην σκοντάψετε!!!
Όταν η μεταφορά γίνεται με αυτοκίνητο, τοποθετείστε το ζώο (δεμένο) στο πίσω κάθισμα ή στο πορτμπαγκάζ με τρόπο που να μην μπορεί να πέσει σε απότομο φρενάρισμα ή να σηκωθεί.

Όπως ειπώθηκε και προηγουμένως, μετά από ένα τροχαίο ατύχημα, να μεταφέρετε πάντα το σκύλο σας στον κτηνίατρο για έλεγχο, γιατί μπορεί να είναι πολύ πιο τραυματισμένος από ό,τι σας φαίνεται αρχικά.

Αριστομένης Κατσιώλης. Κτηνίατρος. MSc.

πηγή: Ζωόφιλη Δράση